Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2013

Μελί Μεγάρων

Άποψη του χωριού από το λόφο του Κουτρουλόμυλου

 Μελί

Το Μελί, ήταν μια σπουδαία κωμόπολη 5.000 κατοίκων κατά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Οι κάτοικοί της ήταν εξολοκλήρου Ελληνόφωνοι, σε αντίθεση με αρκετά χωριά της ευρύτερης περιοχής των Καραπούρνων, που είχαν μεικτούς πληθυσμούς. Η επαρχία Καραπούρνων υπαγόταν διοικητικά στη Σμύρνη και το γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής μοιάζει κυρίως με τα ιδιώματα της Χίου, των Οινουσσών, της Δωδεκανήσου, της δυτικής Καππαδοκίας.

Οδοιπορικό στο παλιό Μελί της Μικράς Ασίας

To Μελί βρίσκεται στην χερσόνησο της Ερυθραίας, ακριβώς απέναντι από τις Οινούσσες ανατολικά της Χίου και δυτικά της Σμύρνης.
Από την Αθήνα μπορεί κανείς να φτάσει με καράβι ή αεροπλάνο μέχρι τη Χίο κι έπειτα να επιβιβαστεί στα μικρά καραβάκια που φτάνουν ως τον Τσεσμέ.
Χάρτης Ερυθραίας Μ.Ασίας
Ο σημερινός Τσεσμές (η ελληνική Κρήνη)  είναι μια πανέμορφη πόλη εκατό χιλιάδων κατοίκων,  τόπος παραθερισμού κυρίως για τους Σμυρνιούς, αφού η πόλη τους απέχει 77 χιλιόμετρα.
Χάρτης Ερυθραίας Μ.Ασίας


 Ξεκινάμε με αυτοκίνητο το οδοιπορικό μας για το Μελί, ακολουθώντας τη βόρεια έξοδο του Τσεσμέ. Δεξιά μας η διασταύρωση που οδηγεί στην Αγία Παρασκευή και τα Αλάτσατα. Εντύπωση μας κάνει η ολόλευκη και τεράστια παραλία Ιλίτζα (Ilica) με το μοναδικό χρώμα των νερών της. Από την Ιλίτζα έως το Ρεϊς Ντερέ (Reisdere) απλώνονται τα περίφημα από την εποχή του Παυσανία ιαματικά λουτρά.
Ο παραλιακός δρόμος συνεχίζει ομαλά, μέσα από σύγχρονα τουριστικά χωριά και βίλες. Η θέα του Μίμαντα, του τεράστιου όρους που ουσιαστικά δημιουργεί τη χερσόνησο του Καραμπουρούν, θα μας ακολουθεί μέχρι το τελικό προορισμό μας. Πεύκα, κυπαρίσσια και αγριοαχλαδιές, εναλλάσσονται με εικόνες μοναχικών ψαράδων, στις μικρές και γραφικές παραλίες.
Από εδώ και πέρα, οι φυσικές πηγές νερού, είναι παντού. Οι Ίωνες που πρωτοκατοίκησαν την περιοχή, βρήκαν το ιδανικό λιμάνι τους 20 χιλιόμετρα βορειότερα, στη πόλη των Ερυθρών (Λιθρί - Ildir). Οι Ερυθρές σήμερα, είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της περιοχής.
Βγαίνοντας από το χωριό, ο δρόμος συνεχίζει φιδωτός στα μονοπάτια του Ομήρου. Το θέαμα της ιωνικής γης, σπουδαίο καθώς διασχίζουμε τις καταπράσινες και γεμάτες ευωδιαστούς θάμνους και βότανα, πλαγιές του όρους Μίμαντα. Σ’ αυτές τις πλαγιές ενδέχεται να έζησε ο Όμηρος και να εξελίχθηκε ο μύθος του Υάκινθου.
Το Μελί, παρ’ ότι πια κοντά μας, δε φαίνεται από το δρόμο. Όπως και σε όλα τα παραθαλάσσια μέρη της Μεσογείου, οι κατοικήσιμες περιοχές χτίζονταν σε υψόμετρο λίγο πιο μακριά από τη θάλασσα, από το φόβο των πειρατών.
Από την τελευταία στροφή, βλέπουμε κιόλας το Μαντράκι. Μια υπέροχη φαρδιά παραλία κι ο τεράστιος κάμπος του Μελιού χωρίζεται στη μέση από τον αυτοκινητόδρομο.
Ο κάμπος και στο βάθος το Μαντράκι

Ένα μικρό ποταμάκι διασχίζει τη πεδιάδα και χύνεται στη θάλασσα. Το ποτάμι είναι πλωτό ως ένα του σημείο και χρησιμοποιείται ακόμη για να δένουν οι μικρές βαρκούλες.
Κοντά στη παραλία έχει αναπτυχθεί παραθεριστικός οικισμός Ο κάμπος του Μελιού, το «τσιφλίκι», μοιάζει με αρχαία θάλασσα που αποξηράθηκε.
Aν συνεχίσουμε τον δρόμο, περίπου 200 μέτρα πιο πέρα από το σημείο που είναι η διασταύρωση για το Μελί, μπορούμε να ανέβουμε στο λόφο του Μύλου του Μιχαλιού.  Δύο ελληνικοί μύλοι δεσπόζουν στην κορυφή του και μας χαρίζουν μια αξέχαστη θέα στο Αιγαίο.
Στους πρόποδες του λόφου, είναι ο Τούζλας, μια μικρή παραλία με αλυκή, που δούλευε ακατάπαυστα από την αρχαιότητα ως το 1922.
Στο Μελί μπορεί κανείς να ανέβει είτε με αυτοκίνητο, από τον χωματένιο και όχι καλό δρόμο, είτε με τα πόδια μετά από μισή ώρα πεζοπορία.
Περνάμε μέσα από τις ελιές και τις ροδιές που σκαρφαλώνουν στα βράχια και συναντάμε τη «Κάτω βρύση»,  την καλύτερα διατηρημένη από τις δεκατρείς που είχε το χωριό. Μπροστά της πρέπει να ήταν το κτήμα του Καλούδη .
Η κάτω βρύση
Το Μελί είναι χτισμένο ανάμεσα στους τρεις λόφους, του Στένακα, του Κάτω Καγιά και του Κουτρουλόμυλου.
Η πρώτη εντύπωση είναι πως επρόκειτο για ένα πάρα πολύ μεγάλο χωριό. Τα ερείπια των σπιτιών απλώνονται παντού μπροστά μας. Από τους πέντε κεντρικούς του δρόμους, ξεχωρίζουμε τους τρεις
Αφήνουμε το αυτοκίνητο και προχωράμε προς τη βρύση του Καλούδη, προέδρου του Μελιού, εκεί που ήταν το κέντρο του χωριού. Τα πρώτα σπίτια μοιάζουν να έχουν αναστηλωθεί κι, όπως μαθαίνουμε, τη δεκαετία του 1950 υπήρξε μια προσπάθεια να ξανακατοικηθεί η περιοχή από Τούρκους, όμως ένας ισχυρός σεισμός ανάγκασε τους νέους κατοίκους να το εγκαταλείψουν γρήγορα. Αυτά τα σπίτια, που είναι χτισμένα πάνω στα παλιά και με τα ίδια περίπου υλικά,  μας βοηθούν να καταλάβουμε  τη διάταξη του Μελιώτικου διωρόφου συνήθως σπιτιού. Παντού συναντάμε τζάκια, ρημαγμένα τεράστια παράθυρα που βλέπουν το Αιγαίου και τον κάμπο. Δομικά υλικά ,όπως θραύσματα από μάρμαρα , μαρτυρούν  αρχαίες παρουσίες.
Βρισκόμαστε στη περιοχή «Πορτάκια», με τα σπίτια κολλητά το ένα με το άλλο και τις επικοινωνούσες αυλές τους, που βοηθούσαν την εκκένωση του χωριού σε περίπτωση επίθεσης.
Με δυσκολία βρίσκουμε το σχολείο, ένα μακρόστενο οικοδόμημα, που βλέπει την κεντρική πλατεία του Καλούδη.  Πάνω ακριβώς από το σχολείο, στα βόρεια, ο ναός του Προστάτη Αγίου του Μελιού, ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος.
Ο τεράστιος περίβολός του, είναι σχετικά καλά διατηρημένος. Όμως η βασιλική έχει καταστραφεί τελείως. Διακρίνουμε στο έδαφος το κοίλο του καμπαναριού, το μικρό ιερό, σημάδια από κάποια σκαλοπάτια και το ίχνος μιας κολώνας πάνω σ’ ένα τοίχο.
Ακριβώς πάνω από την εκκλησία, στις απότομες πλαγιές του Κάτω Καγιά, βρίσκονται τα δύο καλύτερα διατηρημένα κτίρια του Μελιού. Οι προσόψεις φέρουν ακόμα το χρώμα της ώχρας και ξεχωρίζουμε τα ίχνη από τις εξωτερικές σκάλες που οδηγούσαν από το κατώι, στο ισόγειο.
Ακολουθούμε το περιφερειακό πάνω δρόμο με την καταπληκτική θέα. Μια στάση για ανάσα και καταλαβαίνουμε ξαφνικά όλους τους λόγους για τους οποίους η στρατηγική θέση του χωριού το έκανε απόρθητο. Κατά μήκος του δρόμου αυτού, συναντάμε παντού ερείπια από σπίτια. Ένα χωματένιο μονοπάτι οδηγεί στα χειμαδιά και στα πάνω μελιώτικα κτήματα, που βρισκόντουσαν πίσω από το λόφο του Κάτω Καγιά.
Ανηφορίζουμε το λόφο και στην κορυφή του δεσπόζει ερειπωμένος ο  Κουτρουλόμυλος. Στο γυρισμό, περνάμε από τον τρίτο δρόμο, όπου συναντάμε μια πανέμορφη βρύση, που στα πλάγια φέρει μια αρχαία μαρμάρινη διακοσμητική πλάκα.

Δίπατο σπίτι το κέντρο του Μελιού
Βρύση με αρχαία μαρμάρινη επένδυση
Παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής προς τον Τσεσμέ, καθώς ο ήλιος ετοιμάζεται να δύσει. Όλες οι αποχρώσεις του κόκκινου και του κίτρινου έρχονται να μας θυμίσουν πολιτισμό, ιστορία, φιλοσοφία, δημοκρατία.